سنگ ساختمانی گرانیتی یکی از رایج‌ترین گزینه‌ها برای نمای بیرونی ساختمان‌ها در ایران است. در سال‌های اخیر، با توجه به افزایش خطر زلزله، ایمنی سازه‌ها در برابر لرزش‌های زمین به یکی از اولویت‌های اصلی مهندسان و معماران تبدیل شده است. این نوع سنگ، به‌ویژه نوع محبوب آن یعنی گرانیت مروارید (Salt and Pepper Granite)، نه تنها به زیبایی نما کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در پایداری سازه ایفا می‌کند. اما آیا این سنگ مقاوم، در برابر زلزله هم عملکرد خوبی دارد؟ در این مقاله به بررسی تخصصی رفتار سنگ ساختمانی گرانیتی در برابر زلزله خواهیم پرداخت.
سنگ ساختمانی گرانیتی یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای نمای بیرونی ساختمان‌هاست که در بین معماران و مهندسان ایرانی کاربرد فراوانی دارد. یکی از انواع شناخته‌شده آن، گرانیت مروارید است که با نام بین‌المللی Salt and Pepper Granite نیز شناخته می‌شود. این سنگ آذرین درونی با زمینه‌ی خاکستری روشن و دانه‌های مشکی ریز، علاوه بر ظاهر زیبا، از مقاومت فیزیکی بالایی نیز برخوردار است. استفاده از سنگ ساختمانی گرانیتی گرانیت مروارید در نمای ساختمان‌ها به دلیل دوام، قیمت مناسب و سازگاری با شرایط اقلیمی مختلف بسیار رایج است.
سنگ ساختمانی گرانیتی به دلیل سختی بالا و مقاومت فشاری قابل‌توجه (در حدود 130 تا 220 مگاپاسکال)، یکی از مقاوم‌ترین مصالح در برابر ضربه و سایش محسوب می‌شود. با این حال، همین ویژگی سختی بالا ممکن است در برابر تنش‌های کششی حاصل از زلزله یک نقطه‌ضعف محسوب شود. بنابراین در طراحی و اجرای نما باید به نحوه نصب و اتصال این سنگ‌ها توجه ویژه‌ای داشت.
میزان مقاومت سنگ ساختمانی گرانیتی در نمای ساختمان‌ها به‌طور مستقیم با شیوه نصب آن در ارتباط است. در حال حاضر دو روش اصلی برای نصب این نوع سنگ در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد:
نصب با ملات سیمانی: روشی سنتی، ساده و کم‌هزینه است، اما در برابر زلزله‌های شدید می‌تواند خطرناک باشد، چرا که احتمال جدا شدن قطعات سنگ و ریزش آن‌ها وجود دارد.
نصب خشک (Dry Fix): در این روش از اتصالات مکانیکی، اسکوپ یا پروفیل‌های فلزی برای تثبیت سنگ ساختمانی گرانیتی استفاده می‌شود. این تکنیک که در استانداردهای جهانی به عنوان روش ایمن شناخته می‌شود، می‌تواند مقاومت نمای ساختمان را به شکل چشمگیری در برابر زلزله افزایش دهد.
مقاومت بالا در برابر شرایط جوی
طول عمر زیاد (بیش از ۳۰ سال)
ظاهر زیبا و لوکس
عدم نیاز به نگهداری مداوم
وزن بالا (۲۷۰۰ تا ۲۹۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب)
احتمال سقوط سنگ‌ها در صورت نصب غیراصولی در زلزله
هزینه نصب خشک بیشتر از روش سنتی
در زلزله‌های اخیر ایران، از جمله زلزله بم (۱۳۸۲) و زلزله کرمانشاه (۱۳۹۶)، بسیاری از نماهای سنگی دچار ریزش شدند. بررسی‌های فنی نشان داد که در بخش زیادی از این موارد، دلیل اصلی سقوط نما، استفاده از روش ملات سیمانی بدون اتصال مکانیکی مناسب بوده است.
نکته بسیار مهم این است که حتی سنگ ساختمانی گرانیتی با کیفیت بالا، مانند گرانیت مروارید (Salt and Pepper Granite)، در صورتی که به روش سنتی و بدون رعایت اصول ایمنی نصب شود، نمی‌تواند مقاومت لازم را در برابر زلزله ارائه دهد. اجرای اصولی نمای ساختمان، به‌ویژه با استفاده از سیستم نصب خشک برای سنگ گرانیتی، نقشی کلیدی در جلوگیری از خطرات احتمالی در زمان وقوع زلزله دارد.
برای بهره‌مندی از مزایای گرانیت و کاهش خطرات آن در زمان زلزله، پیشنهادهای زیر ارائه می‌شود:
استفاده از روش نصب خشک با اسکوپ یا پروفیل فلزی
استفاده از سنگ‌های کوچک‌تر با وزن کمتر
طراحی نما با در نظر گرفتن اصول مهندسی زلزله
بازرسی و نگهداری دوره‌ای نما
ویراستار سنگچی
نمای گرانیتی به‌ویژه نوع مروارید یا Salt and Pepper Granite به دلیل دوام بالا و زیبایی ظاهری یکی از بهترین انتخاب‌ها برای ساختمان‌هاست. اما اگر در مناطق زلزله‌خیز هستید، نصب اصولی این نما اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. اجرای صحیح با روش خشک می‌تواند از سقوط سنگ‌ها در زلزله جلوگیری کند و جان ساکنان را نجات دهد. ایمنی در کنار زیبایی باید در اولویت طراحی و اجرای نمای ساختمان باشد.
آیین‌نامه طراحی لرزه‌ای ایران (2800) – مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
کتاب مصالح ساختمانی، دکتر حسن فرهنگ
مقالات علمی ISI درباره رفتار مصالح نما در برابر زلزله
مقاله "Seismic behavior of heavy cladding systems" - Engineering Structures Journal
گزارش فنی زلزله کرمانشاه ۱۳۹۶ – مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن
